نظریه حرکت جوهری و موضوع اتحاد عاقل و معقول از شاهکارهای شگرف فلسفی ملاصدرا است. این دو موضوع، علیرغم ارتباط وثیقی که با هم دارند، مشکلات متعددی را ایجاد کردهاند که حل آنها کلید حل معماهای فلسفی بسیاری خواهد شد. از جمله اینکه اگر بپذیریم علم که همان معلوم بالذات است، با جوهر نفس متحد و با یک وجود موجود میشوند و با توجه به نظریه حرکت جوهری و اینکه سرشت جهان در حال دگرگونی دائمی است و نفس نیز با کسب معارف جدید دمبهدم در حال تغییر است. بر اساس اتحاد عاقل و معقول با عنایت به اصل ضروریِ سرایت حکم احدالمتحدین به متحد دیگر، چگونه میتوانیم معارف ثابتی داشته باشیم؟ بررسی دیدگاه فلاسفه درباره این پرسش، محور بحث این مقاله است.