در تبیین دیدگاه‌های نجات‌شناختی مذاهب کلامی باید بررسی شود که نجات انسان در جهان آخرت، جنبه استحقاقی دارد یا تفضّلی و اینکه این به تدبیر دنیوی بشر مربوط است یا تقدیر ازلی الهی. سپس می‌توان جایگاه خدا و انسان را در آموزه نجات‌شناختی یک مکتب به‌درستی تعیین نمود. مطالعه و بررسی تاریخ اندیشه‌های کلامی نشان می‌دهد پاسخ‌های کلام اسلامی به این پرسش‌ها، در قالب سه دیدگاه نجات‌شناختی قابل تفکیک و معرفی است: 1. دیدگاه خدامحور اشاعره؛ 2. دیدگاه انسان‌محور معتزله؛ 3. دیدگاه خدا ـ انسان‌محور شیعه. در این نوشتار سعی شده تا این سه دیدگاه نجات‌شناختی به‌اختصار معرفی شود و مبانی فکری هر یک از آنها تبیین گردد. در پایان نیز مزایای دیدگاه ترکیبی شیعه (دیدگاه خدا ـ انسان‌محور) بیان خواهد شد.