در مورد کیفیت انتساب افعال ارادی انسان به خودش و خداوند بهگونهای که مستلزم جبر یا تفویض نباشد، تبیینهای متعددی مطرح است؛ یکی از آنها، تبیین فخر رازی است که در آن، افعال ارادی انسان، توأمان به خودش و خداوند منتسب شده است؛ به این صورت که افعال ارادی انسان به خودش منسوب است، چون قوامشان به قدرت و اراده اوست. آن افعال به خداوند نیز منسوب است؛ چون قدرت و اراده را در وی آفریده است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی این تبیین، با روش تحلیلی به بررسی نشسته و به این نتیجه رسیده است که تبیین فوق، تقریر دیگری از نظریه کسب است و هرچند عدم استقلال انسان (نفی تفویض) را اثبات میکند اما فاعل و مؤثر بودن وی (نفی جبر) را نتیجه نمیدهد؛ زیرا فاعل بودن انسان از نظر فخر رازی بهمعنای خالق و مؤثر بودن نیست بلکه به معنای صدور فعل به دنبال اراده و قدرت اوست و این چیزی جز یک فاعلیت مجازی نیست.
Farsinejad A, Akhgar M. Fakhr Razi on the How of Relating One`s Actions
to Him/Her and to God
. ANDISHE-NOVIN-E-DINI A Quarterly Research 2019; 14 (55) :119-132 URL: http://andishe.maaref.ac.ir/article-1-736-fa.html
فارسی نژاد علیرضا، اخگر محمد علی. تحلیل فخر رازی در مورد کیفیت انتساب افعال ارادی انسان به خودش و خداوند . اندیشه نوین دینی. 1397; 14 (55) :119-132