قاضی عبدالجبار، کلام را منحصر در کلام لفظی میداند و معتقد است کلام خداوند، اصوات و حروفی است که او ایجاد میکند. این همان کلام لفظیِ مورد اتفاق همگان است. وی آیات قرآن را بهترین نشانه و دلیل بر تکلّم خداوند معرفی میکند؛ اما ملاصدرا با این تلقی که کلام، انشای چیزی است که بر نهان متکلم دلالت کند، معتقد است کلام الهی، شامل تمام موجودات و افعال خداوند بوده، خدا به این اعتبار متکلم است. وی در تبیین مراتب کلام الهی، عالم امر را کلامِ اعلا، عالم نفس را کلامِ اوسط، و عالم تشریع را کلام نازلِ خداوند معرفی میکند. با وجود اتفاقنظر قاضی عبدالجبار و ملاصدرا در کلام لفظی، عبدالجبار کلام را منحصر در کلام لفظی میداند؛ ولی ملاصدرا برای آن، مراتب دیگری نیز معتقد است. نتیجه این پژوهش، علاوه بر احراز جامعیت نظریه صدرالمتألهین، تبیین توانایی فهم واضح برخی از آیات قرآن براساس تبیین صدرایی و نیز تأیید آن براساس روایت امیرمؤمنان^ است.
Pirhadi M, Karimi Vala M. Investigating and Comparing Reality and Truth of Divine Speech from Qazi Abdul-Jabbar and Mulla Sadra’s Viewpoints. ANDISHE-NOVIN-E-DINI A Quarterly Research 2015; 11 (41) :63-80 URL: http://andishe.maaref.ac.ir/article-1-281-fa.html
پیرهادی محسن، کریمیوالا محمدرضا. بررسی و تطبیق حقیقت و صدق کلام الهی
از دیدگاه قاضی عبدالجبار و ملاصدرا
. اندیشه نوین دینی. 1394; 11 (41) :63-80