1- استادیار گروه الهیات، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران (نویسنده مسئول). a.saffarian@basu.ac.ir 2- دانشیار گروه الهیات، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران. m.bonyani@basu.ac.ir
چکیده: (13 مشاهده)
برهانپذیری وجود خدا در قرآن یکی از مسائل چالشبرانگیز میان اندیشمندان دینپژوهی است. در پاسخ به این سوال که آیا در قرآن کریم، استدلال و برهان فلسفی برای اثبات وجود خدا دیده میشود یا خیر، سه دیدگاه عدم استدلال، وجود استدلال صریح و آشکار، و وجود استدلال ضمنی و تلویحی موجود است. پیش از طرح مدعیات و نظریات مذکور ضروری است برداشت مفسران قرون اولیه (یعنی پیش از ورود و رواج فلسفه در دنیای اسلام) درباره آیات مرتبط با بحث واکاوی شود؛ زیرا به لحاظ منطقی و تاریخی، چنین بحثی بر منازعات فوق تقدم دارد. بر همین اساس نوشتار حاضر که با روش تحلیلی-توصیفی نگاشته شده، درصدد است ضمن بررسی آثار تفسیری برجای مانده از سه سده نخست هجری و فارغ از بررسی، تایید یا رد نظریات فوق، این مسأله را پیگیری کند که در دوران ماقبل فلسفه، مفسران چه برداشتی از آیات قرآن داشته اند. در این پژوهش با بررسی بیش از 70 آیه مرتبط با بحث در 43 کتاب تفسیری این نتیجه حاصل گشت که مفسران سه قرن نخست هجری حتی در یک مورد هم از آیات مورد نظر، استدلال و برهان بر اثبات وجود خدا را برداشت نکردهاند.